Filosofie is een woord dat uit het Grieks komt en ‘houden van wijsheid’ betekent. Filo = houden van, en Sophia = wijsheid. Slim worden dus. Wie wil dat nou niet. Het is ontzettend leuk om met kinderen te filosoferen. Maar hoe pak je dat eigenlijk aan? Daarom lees je in dit artikel alles over filosoferen met kinderen.
De voordelen van filosoferen
- Kinderen worden slimmer wanneer je regelmatig filosofeert
- De taalvaardigheid wordt vergroot
- Kinderen leren nadenken
- Kinderen leren zich verplaatsen in andermans gedachten
- Ze worden creatiever in hun denken
- Ze worden toleranter
- Filosoferen laat kinderen zien dat mensen verschillend over iets kunnen denken
Start met een denkprikkel
Zeker voor jonge kinderen is het fijn om een gesprek te starten naar aanleiding van een schilderij, een foto, een prentenboek, een filmpje, een voorwerp, of wat dan ook. Zo’n aanleiding noemen we een denkprikkel. Je kunt het van tevoren al opzoeken, maar soms komt de denkprikkel zomaar op je pad.
Zo’n denkprikkel is een mooie introductie voor kinderen, maar ook voor jou. Het maakt de overgang naar een gesprek makkelijker.
Herken verschillende soorten vragen
Het belangrijkste kenmerk van een filosofische vraag is dat het antwoord niet in een boek of op internet te vinden is. “Wat is de hoofdstad van Nederland?” is een weetvraag waarvan je het antwoord op kunt zoeken. Dat is dus geen filosofische vraag. Een filosofische vraag is een vraag die je alleen met goed denkwerk kunt beantwoorden. Via het vrije denken en goed redeneren probeer je dus een antwoord te vinden op de vraag.
Met filosoferen is het niet de bedoeling je fantasie de vrije loop te laten gaan. Bij filosoferen ga je steeds bevragen en verder onderzoeken. Een mening op zichzelf is niet zo interessant, maar wel een startpunt van het denken. Wat belangrijk is zijn de argumenten.
Vraag door
Als een kind antwoord heeft gegeven op een vraag, dan begint het gesprek pas echt. Hoe kwam je kind eigenlijk tot dat antwoord? Daar kom je achter door door te vragen. Stel bijvoorbeeld vragen als:
- Hoe weet je dat zo zeker?
- Zijn er ook andere mogelijkheden?
- Kun je een voorbeeld geven?
- Hoezo dan?
- Is dat altijd zo?
- Wie bepaalt dat?
Er is geen goed of fout
Het juiste antwoord is er niet. Het is belangrijk dat je vrij denken stimuleert en dat je zelf een open, nieuwsgierige en niet-wetende houding aanneemt. Je vraagt niet naar feiten, niet naar wat goed of fout is en je geeft je eigen mening niet. Vraag goed door en daag kinderen uit om hun eigen standpunten te onderzoeken. Op deze manier ontwikkelen kinderen denkvaardigheden. Ook leren kinderen om hun gedachten te structuren en om hun antwoorden te beargumenteren.
‘Alles wat ik weet, is dat ik niets weet’, zei de filosoof Socrates. Neem deze houding aan wanneer jij als gespreksleider een filosofisch gesprek met je kind(eren) voert.
Resumé
- Alles wat ik weet, is dat ik niets weet. Begin met deze open houding.
- Stel een open, diepzinnige vraag waar geen eenduidig antwoord op te geven is. Kies wel voor een vraag dat aansluit bij jouw kind. Start eventueel met een denkprikkel.
- Stel veel vervolgvragen die aansluiten bij wat je kind zegt en waardoor hij weer vanuit een ander perspectief gaat denken.
Voorbeeldvragen voor jonge kinderen
- Van wie is de wereld?
- Waar is opa/oma die is overleden?
- Hoe zou het zijn om een poes (of ander dier) te zijn?
- Hoe zou de wereld eruit zien als er geen zwart bestaat?
- Kunnen planten voelen?
Lees ook: Een geslaagd tienminutengesprek? 9 Tips
Lees ook: Praten over school: zo vertelt je kind meer over zijn schooldag
